Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, Sąd zobowiązany jest w wyroku rozwodowym orzec o władzy rodzicielskiej rodziców w stosunku do ich wspólnych małoletnich dzieci czyli może ją pozostawić obojgu rodzicom, ograniczyć lub pozbawić władzy rodzicielskiej.
Sąd może w wyroku rozwodowym powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia (art. 107 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Taka sytuacja ma głównie miejsce, gdy rodzice są w głębokim konflikcie w sprawach dziecka i nie są zdolni do wygaszenia tego konfliktu, co uniemożliwia im współdziałanie dla dobra dziecka. Sąd wówczas w wyroku rozwodowym orzeka do jakich konkretnie obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka ogranicza władzę rodzicielską rodzicowi. Najczęściej Sąd ogranicza władzę rodzicielską do współdecydowania w istotnych sprawach dziecka dotyczących: wyboru szkoły, leczenia dziecka, sposobu leczenia poważniejszych schorzeń, wyjazdów zagranicznych małoletniego. Potrzeba ograniczenia władzy rodzicielskiej jednego z rodziców do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka zależy głównie od tego, w jakim zakresie rodzice są w stanie zapewnić harmonijne współdziałanie dla dobra dziecka.
Sąd również może -jeśli uzna, iż dobro małoletniego jest zagrożone -wydać w wyroku rozwodowym odpowiednie zarządzenia opiekuńcze, które ograniczają władzę rodzicielską, czyli np. poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego, skierować rodziców na warsztaty doskonalenia umiejętności rodzicielskich, zobowiązać rodziców oraz małoletniego do pracy z asystentem rodziny (art. 109 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Wydanie przez Sąd takiego zarządzenia opiekuńczego ma miejsce w sytuacji, gdy: np. dziecko nie ma zaspakajanych potrzeb życiowych (tj. wyżywienie, mieszkanie), stosowana jest wobec dziecka przemoc fizyczna, psychiczna, emocjonalna. Pamiętać należy, że w skrajnych sytuacjach Sąd może pozbawić rodziców bądź jednego rodzica władzy rodzicielskiej (więcej na ten temat w artykule zamieszczonym na niniejszym blogu pt.: Czy można pozbawić rodzica władzy rodzicielskiej w sprawie o rozwód?.
Wskazać należy, iż katalog zarządzeń opiekuńczych określony w art. 109 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jakie może wydać Sąd z uwagi na konieczność ochrony dobra dziecka ma charakter otwarty, a Sąd prowadzący postępowanie rozwodowe może podejmować działania w tej materii z urzędu. Sąd może zadecydować o zastosowaniu każdego środka, jaki w danych okolicznościach byłby konieczny lub celowy ze względu na dobro dziecka.
Apl. Adw. Paulina Grzywińska
